زیبا عراکی، کارشناس فرهنگی و آموزشی در گفت‌وگویی با بیان اینکه پایه اول دبستان فقط آغاز آموزش رسمی نیست، اظهار کرد: پایه اول دبستان نقطه‌ای سرنوشت‌ساز در شکل‌گیری شخصیت، نگرش و هویت آموزشی کودک است. تجربه‌ای که دانش‌آموز در این سال از مدرسه، معلم و یادگیری به دست می‌آورد، می‌تواند سال‌ها مسیر تحصیلی و حتی اجتماعی او را تحت تأثیر قرار دهد. به همین دلیل، بسیاری از متخصصان تعلیم و تربیت، پایه اول را «پایه پایه‌ها» می‌دانند.

پایه اول؛ آغاز رابطه کودک با یادگیری

عراکی با اشاره به اینکه در نخستین سال دبستان، کودک برای اولین‌بار وارد یک نظام قاعده‌مند اجتماعی خارج از خانواده می‌شود، گفت: کودک می‌آموزد که زمان، نظم، نوبت، مسئولیت و جمع چیست. مهم‌تر از آن، تصویری از «خودِ یادگیرنده» در ذهنش شکل می‌گیرد: آیا می‌تواند موفق باشد؟ آیا مدرسه جای امنی است؟ آیا اشتباه کردن طبیعی است؟پاسخ کودک به این پرسش‌ها، نه با آموزش مستقیم، بلکه در تجربه روزمره کلاس درس داده می‌شود.

وی تصریح کرد: اگر فضای آموزشی پایه اول همراه با فشار، مقایسه و اضطراب باشد، زمینه دل‌زدگی و افت تحصیلی در سال‌های بعد فراهم می‌شود؛ اما اگر با امنیت روانی، تشویق و فهم همراه شود، یادگیری به یک تجربه مثبت و پایدار تبدیل خواهد شد.

نقش کلیدی معلم پایه اول

این کارشناس فرهنگی و آموزشی ادامه داد: معلم پایه اول، بیش از آنکه آموزش‌دهنده حروف و اعداد باشد، معمار ذهن و احساس کودک نسبت به مدرسه است. لحن سخن گفتن، نحوه برخورد با اشتباه، میزان صبر و توجه به تفاوت‌های فردی، پیام‌هایی عمیق و ماندگار به کودک منتقل می‌کند.

وی اضافه کرد: در این پایه، معلم باید «به‌جای نتیجه‌محوری، فرایندمحور باشد»، «کودک را به تلاش تشویق کند، نه به رقابت افراطی»، «تفاوت‌های رشدی و یادگیری را به رسمیت بشناسد» و «کلاس را به محیطی امن برای سؤال کردن و تجربه کردن تبدیل کند».

عراکی با تأکید بر اینکه در مبانی تربیت اسلامی نیز آموزش بدون رفق، محبت و درک فطرت کودک، فاقد اثر تربیتی پایدار دانسته شده است، افزود: پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند «إنَّ اللهَ رفیقٌ یحبُّ الرِّفق» خداوند مهربان است و مهربانی را دوست دارد؛ اصلی که باید ستون کلاس پایه اول باشد.

کودک امروز؛ فرزند دنیای فناوری

این کارشناس فرهنگی و آموزشی اظهار کرد: دانش‌آموز پایه اول امروز، در جهانی متفاوت از نسل‌های پیشین رشد کرده است؛ جهانی سرشار از تصویر، رسانه، بازی دیجیتال و سرعت. طبیعی است که چنین کودکی، تمرکز، شیوه یادگیری و انتظارات متفاوتی داشته باشد. مواجهه درست با این واقعیت، نه در حذف فناوری، بلکه در هدایت آگاهانه آن است.

وی تصریح کرد: آموزش در پایه اول باید «از تصویر، قصه، بازی و نمایش بهره بگیرد»، «مشارکت فعال کودک را جایگزین آموزش یک‌سویه کند»، «یادگیری را با تجربه زیسته کودک پیوند بزند» و «مهارت فکر کردن را مقدم بر حفظ کردن بداند»؛ بر این اساس نادیده گرفتن زیست دیجیتال کودک امروز، به شکاف میان مدرسه و زندگی واقعی او می‌انجامد.

بازی؛ زبان طبیعی آموزش

عراکی با اشاره به اینکه بازی برای کودک، ابزار اتلاف وقت نیست؛ زبان طبیعی رشد است، گفت: در پایه اول، بازی می‌تواند به آموزش مفاهیم تحصیلی، اجتماعی و اخلاقی عمق ببخشد. کودک از خلال بازی، همکاری، صبر، حل مسئله و پذیرش قواعد را تجربه می‌کند.

وی افزود: در نگاه ایرانی ـ اسلامی نیز، بازی نفی نشده بلکه جهت‌دار و معنامند شده است. تربیت فطرت‌محور ایجاب می‌کند که شادی، حرکت و خلاقیت، بخشی از فرایند آموزش باشد.
آموزش و تربیت؛ تفکیک ناپذیر

این کارشناس فرهنگی و آموزشی بیان کرد: در الگوی اسلامی، آموزش هدف نهایی نیست، بلکه ابزاری برای تربیت انسان است. پایه اول، بهترین زمان برای نهادینه کردن ارزش‌هایی چون صداقت، احترام، نظم و مسئولیت‌پذیری است؛ نه با موعظه، بلکه با تجربه عملی در کلاس درس.کودک آنچه را می‌بیند می‌آموزد، نه آنچه صرفاً می‌شنود؛ بنابراین رفتار معلم و فضای مدرسه مهم‌ترین ابزار تربیتی‌اند.

پایه اول و توسعه فردی

عراکی ادامه داد: توسعه فردی از همین نقطه آغاز می‌شود. کودک اگر در پایه اول «احساس توانمندی کند»، «مورد تشویق و توجه قرار گیرد» و «شکست را فرصت یادگیری بداند»، در آینده انسانی مسئول، مستقل و خلاق خواهد بود. برعکس، فشار بی‌جا و برچسب‌زنی‌های زودهنگام می‌تواند استعدادها را خاموش کند.

وی افزود: پایه اول دبستان، خط مقدم آینده‌سازی فرهنگی و انسانی کشور است. نگاهی که هم به ارزش‌های تربیت ایرانی–اسلامی وفادار باشد و هم واقعیت‌های دنیای مدرن را بشناسد، می‌تواند نسلی هویت‌مند، توانمند و مسئول پرورش دهد.

این کارشناس فرهنگی و آموزشی تصریح کرد: اگر پایه اول را جدی بگیریم، بسیاری از مشکلات آموزشی و تربیتی سال‌های بعد، از ریشه اصلاح خواهد شد.